تاثیر تکتونیک فعال بر تحول اشکال ژئومورفولوژی حوضه ی ریجاب

حوضه ریجاب با مساحت 189 کیلومترمربع در زاگرس شمال غربی در غرب استان کرمانشاه و شمال شهرستان سرپل ذهاب واقع شده است. که به پنج زیرحوضه آبریز تقسیم می گردد. از دیدگاه ساختمانی جزء واحد زاگرس چین خورده محسوب می شود. اسکلت اصلی آن از لایه های مقاوم و سخت دولومیت شهبازان و آهک آسماری ساخته شده است. بخش شرقی آن به صورت تاقدیس فشرده است و بخش غربی آن به شکل ناودیس می باشد که بیشترین فعالیت نئوتکتونیکی در این بخش خصوصاً در قسمت میانی وجود دارد. این پدیده ناشی از عملکرد گسل کرند است که باعث جابجایی لایه های آهکی – دولومیتی در محدوده ناودیس از شمال شرق به جنوب غرب و کج شدن آن به طرف جنوب غرب و وقوع گسیختگی در کمر یال جنوب غربی ناودیس بوده است. وقوع گسیختگی طی فرایند خمش صورت گرفته و در نتیجه قطعات شکستگی دچار جابجایی چرخشی نیز شده اند. این رویداد باعث شکل گیری یک سری گسل های طولی و عرضی شده است که ساختمان آهکی – دولومیتی ناودیس ریجاب در جهات مختلف بریده اند. نتایج حاصل از بررسی این پژوهش که به دو روش تطبیقی و میدانی یعنی با تطبیق و تفسیر نقشه های توپوگرافی با هیدروگرافی و خط واره ها، ترسیم و تفسیر مقاطع زمین شناسی، تفسیر عکس های هوایی و ماهواره ای صورت گرفته است. و سپس بوسیله نرم افزارهای arc gis و spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در ارزیابی کمی فعالیت های نئوتکتونیکی از شاخص های عدم تقارن حوضه زهکشی(af)، نسبت پهنای کف دره به ارتفاع آن(vf)، شاخص سینوسی جبهه کوهستان(smf)، شاخص شیب طولی رودخانه(sl)، شاخص درصد قسمت بریده شده کوهستان(fd)، شاخص درصد سطوح چند وجهی جبهه کوهستان(fmf)، شاخص پیچ و خم رودخانه اصلی(s)، شاخص تقارن توپوگرافی معکوس(t)، شاخص ناهنجاری سلسله مراتبی(?a)، شاخص انشعاب پذیری(r) و شاخص طبقه بندی(iat) استفاده گردید. برای بررسی همه جانبه ی حوضه، شاخص ها در دو دسته کمیت های توپوگرافی smf، fd، vf، fmf برای جبهه کوهستان و شاخص های s، t، af و sl برای بررسی سامانه ی رودخانه ای مورد استفاده قرار گرفته است. براساس شاخص طبقه بندی(iat) بخش غربی حوضه که ناودیس ریجاب را دربرمی گیرد قسمت های شمالی و جنوبی از نظر نئوتکتونیکی فعال و قسمت های میانی آن خیلی فعال می باشد، اما بخش شرقی حوضه نیمه فعال است. برای بررسی نقش عامل زمین ساخت در شکل گیری و توسعه آبراهه ها در رابطه با الگوی جهت یافتگی گسل ها و درز و شکاف ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، بدین منظور امتداد گسل ها، درز و شکاف ها و آبراهه های منطقه اندازه گیری و نمودار گلسرخی هر یک ترسیم گردید و با کمک روابط آماری و بررسی و انطباق نمودارهای گلسرخی مشخص شد که شبکه زهکشی متاثر از عوامل زمین ساخت (گسل ها) می باشد. نتایج بدست آمده از رابطه بین گسل ها، درز و شکاف ها و آبراهه ها و مقادیر بدست آمده از شاخص های ژئومورفیک و بررسی شواهد ژئومورفولوژیکی حاکی از فعالیت زیاد نئوتکتونیک در حوضه مورد مطالعه می باشد.